Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο Β

Στον Πλατωνικό διάλογο  «Μίνως» (318 – 321), σχετικά με τους Κρήτες και το Μίνωα, αναφέρονται τα εξής:

 

ΣΩΚΡΑΤΗΣ:  Ποιος από τους παλαιούς βασιλείς λέγεται ότι υπήρξε καλός νομοθέτης, του οποίου οι νόμοι διασώζονται ακόμα και σήμερα, επειδή είναι θεϊκοί;

ΕΤΑΙΡΟΣ:  Δεν μου έρχεται στον νου.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ:  Δεν ξέρεις ποιοι Έλληνες έχουν τους παλιότερους νόμους;

ΕΤΑΙΡΟΣ: Μήπως εννοείς τους Λακεδαιμονίους και το νομοθέτη Λυκούργο;

ΣΩΚΡΑΤΗΣ:  Αλλά και αυτοί οι νόμοι σε καμία περίπτωση δεν υπάρχουν περισσότερο από τριακόσια χρόνια ή κάτι περισσότερο. Αλλά και οι καλύτεροι από τους νόμους τούτους από πού ήρθαν; Ξέρεις;

ΕΤΑΙΡΟΣ: Λένε από την Κρήτη.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ:  Αυτοί λοιπόν, οι Κρήτες, έχουν τους πιο παλιούς νόμους απ’ όλους τους Έλληνες; («Ουκούν ούτοι, οι Κρήτες, παλαιοτάτοις νόμοις χρώνται των Ελλήνων»)

ΕΤΑΙΡΟΣ: Ναι.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ:  Ξέρεις ποιοι ήταν οι άξιοι βασιλείς τους; Ο Μίνωας και ο Ραδάμανθυς, γιοι του Δία και της Ευρώπης’ δικοί τους είναι οι νόμοι.

ΕΤΑΙΡΟΣ:  Λένε ότι ο Ραδάμανθυς, Σωκράτη, ήταν δίκαιος άνθρωπος, αλλά ο Μίνωας ένας αγριάνθρωπος, σκληρός και άδικος.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ:  Αναφέρεσαι σε κάποιον Αττικό μύθο, καλέ μου, μύθο της τραγωδίας.

ΕΤΑΙΡΟΣ: Τι; Αυτά δε λένε για το Μίνωα;

ΣΩΚΡΑΤΗΣ:  Όχι όμως ο Όμηρος (και ο Ησίοδος). Ωστόσο αυτοί είναι πιο αξιόπιστοι απ΄ όλους μαζί τους τραγωδοποιούς, από τους οποίους άκουσες εσύ αυτά που λες.

ΕΤΑΙΡΟΣ: Τι λένε αυτοί για λοιπόν για το Μίνωα.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ:  Θα σου πω, για να μην είσαι κι εσύ ασεβής, όπως οι περισσότεροι……..

…Θα σου πω λοιπόν και για το Μίνωα. πώς τον εγκωμιάζουν ο Όμηρος και ο  Ησίοδος, για να μην αμαρτάνεις με τα λόγια εσύ, που είσαι άνθρωπος και γιος ανθρώπου, απέναντι σε ήρωα, γιο του Δία. Ο Όμηρος λοιπόν λέει ότι στην Κρήτη υπάρχουν πολλοί άνθρωποι και ενενήντα πόλεις στις οποίες  ανήκει και η Κνωσός, μεγάλη πόλη, όπου ο Μίνωας βασίλευε, ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία. Αυτό είναι λοιπόν το εγκώμιο του Ομήρου για το Μίνωα, διατυπωμένο με συντομία, τέτοιο δεν έκανε ο Όμηρος σε κανέναν ήρωα. Το ότι ο Δίας είναι σοφιστής και ότι η τέχνη αυτή είναι πολύ καλή το δηλώνει και σε πολλά άλλα σημεία. Το γεγονός λοιπόν ότι ο Όμηρος δεν απένειμε σε κανέναν άλλο ήρωα, παρά μόνο στο Μίνωα, την τιμή να έχει εκπαιδευτεί από το Δία, αυτό είναι έπαινος θαυμαστός. Ακόμη στη Νέκυια της Οδύσσειας έχει παρουσιάσει το Μίνωα να δικάζει κρατώντας σκήπτρο και όχι το Ραδάμανθυ….

…γιατί αυτό σημαίνει ο στίχος (του Ομήρου): βασίλευε, ο κάθε εννιά χρόνια συνομιλητής του μεγάλου Δία, ότι δηλαδή ο Μίνωας συντρόφευε το Δία. Γιατί οι όαροι είναι οι λόγοι και οαριστής ο σύντροφος του στη συζήτηση.  Πήγαινε λοιπόν ο Μίνωας κάθε εννέα χρόνια κι έμενε ένα χρόνο στη σπηλιά του Δία , από τη μια για να μάθει και από την άλλη για να δείξει τι είχε μάθει από το Δία την προηγούμενη φορά…..

Γι αυτό το λόγο θέσπισε αυτούς τους νόμους (ο Μίνωας) για τους πολίτες του, εξ αιτίας των οποίων η Κρήτη ευημερεί ανέκαθεν, καθώς και η Σπάρτη από τότε που άρχισε να τους χρησιμοποιεί, επειδή οι νόμοι αυτοί είναι θεϊκοί….

…Ο Μίνωας τον χρησιμοποιούσε (το Ραδάμανθυ) ως φύλακα των νόμων στην πόλη, ενώ στην υπόλοιπη Κρήτη τον Τάλω. Ο Τάλως λοιπόν επισκεπτόταν τρεις φορές το χρόνο τα χωριά, επιβλέποντας την τήρηση των νόμων σε αυτά, έχοντας γραμμένους τους νόμους σε χάλκινους πίνακες, απ΄ όπου πήρε την ονομασία χάλκινος.

Ο Ησίοδος επίσης λέει για το Μίνωα παρόμοια πράγματα. Αναφέροντας το όνομά του, λέει: «αυτός ήταν ο πιο βασιλικός απ΄όλους  τους θνητούς βασιλιάδες και διαφέντευε πλήθος γειτονικών λαών, κρατώντας το σκήπτρο του Δία – μ’ αυτό βασίλευε και στις πόλεις». Και αυτός, λέγοντας το σκήπτρο του Δία δεν εννοεί τίποτε άλλο παρά την παιδεία από το Δία, με την οποία διηύθυνε την Κρήτη

ΕΤΑΙΡΟΣ: Γιατί λοιπόν, Σωκράτη, έχει διαδοθεί αυτή η φήμη για το Μίνωα, ότι τάχα κάποιος απαίδευτος και σκληρός;

ΣΩΚΡΑΤΗΣ:  Για τον ίδιο λόγο που κι εσύ, καλέ μου, αν σκέφτεσαι σωστά, θα προσέξεις, όπως και κάθε άλλος άνθρωπος που θέλει να έχει καλή φήμη, να μη γίνεις μισητός σε κανέναν άνδρα που ασχολείται με την ποίηση. Οι ποιητές έχουν μεγάλη επίδραση στη φήμη κάποιου, οτιδήποτε κι αν κάνουν στους ανθρώπους, είτε τους επαινούν είτε τους κατηγορούν. Αυτό ήταν το σφάλμα του  Μίνωα, που πολέμησε αυτήν εδώ την πόλη (την Αθήνα), στην οποία υπάρχει πολλή σοφία και ποιητές κάθε είδους, που ασχολούνται με την τραγωδία και τα άλλα είδη ποίησης. Και η τραγωδία υπάρχει εδώ από παλιά, και δεν ξεκίνησε, όπως νομίζουν, από το Θέσπι ούτε από το Φρύνιχο, αλλά, αν θέλεις να το σκεφτείς, θ’ ανακαλύψεις ότι αυτό είναι πολύ παλιά εφεύρεση τούτης της πόλης. Απ΄όλα τα είδη ποίησης, η τραγωδία είναι το πιο δημοφιλές  και ψυχαγωγικό. Με αυτήν εμείς επιτεθήκαμε στο Μίνωα και το εκδικηθήκαμε για κείνους τους φόρους που μας ανάγκασε να πληρώνουμε φόρους (εννοείται όταν ο γιος του Μίνωα  Ανδρόγεως σκοτώθηκε από τον Μαραθώνιο ταύρο και ο Μίνωας νόμισε ότι τον δολοφόνησαν οι Αθηναίοι από φθόνο επειδή νίκησε στα Παναθήναια). Αυτό λοιπόν ήταν το σφάλμα του Μίνωα, το ότι έγινε μισητός σε μας, και γι αυτό έχει αποκτήσει κακή φήμη – για ν’ απαντήσω στην ερώτησή σου. Διότι για το ότι ήταν καλός και δίκαιος, καλός νομέας, όπως λέγαμε προηγουμένως, ισχυρότατη απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι οι νόμοι του παραμένουν αδιασάλευτοι, επειδή βρήκε την αλήθεια, σχετικά με τη διοίκηση της πόλης.

ΕΤΑΙΡΟΣ:  Νομίζω, Σωκράτη, ότι μίλησες λογικά…. (Πλάτωνα «Μίνως», 318 – 321)

 

Επομένως και σύμφωνα με τον Πλάτωνα:

Α) Ο Μίνωας και οι Μινωίτες ήσαν Έλληνες, αφού ο Σωκράτης λέει ότι αυτοί που έχουν τους πιο παλιούς νόμους από όλους τους Έλληνες είναι οι Κρήτες και οι πιο άξιοι βασιλείς τους ήταν  ο Μίνωας και ο Ραδάμανθυς  που θέσπισαν και τους νόμους των Κρητών των Ελλήνων.

Β)  Εξαιτίας των νόμων του Μίνωα, ευημερεί ανέκαθεν η Κρήτη, καθώς και η Σπάρτη από τότε που αντέγραψε τους νόμους του Μίνωα.

Γ) Λένε ότι ο Ραδάμανθης ήταν δίκαιος άνθρωπος και ο Μίνωας αγριάνθρωπος, σκληρός και άδικος.  Ωστόσο αυτό είναι άδικο, ασέβεια, αμαρτία, γιατί ο ‘Όμηρος και ο Ησίοδος, που είναι και πιο αξιόπιστοι από τους τραγωδοποιούς που λένε αυτά τα πράγματα, έχει εγκωμιάσει το Μίνωα περισσότερα από όλους τους άλλους. Ο Όμηρος δεν απέμεινε σε κανένα άλλο ήρωα παρά μόνο στο Μίνωα την τιμή να έχει εκπαιδευτεί από το Δία, αυτό είναι έπαινος θαυμαστός. Ακόμα στη Νέκυια της Οδύσσειας έχει παρουσιάσει το Μίνωα  να δικάζει κρατώντας χρυσό σκήπτρο και όχι το Ραδάμανθη. Και αυτός λέγοντας το σκήπτρο του Δία δεν εννοεί τίποτε άλλο παρά την παιδεία από το Δία, με την οποία διεύθυνε την Κρήτη.

Ε) Υπάρχει η φήμη ότι ο Μίνωας ήταν τάχα κάποιος απαίδευτος και σκληρός. Ωστόσο ο Μίνωας ήταν καλός και δίκαιος, καλός νομέας και ισχυρότατη απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι οι νόμοι του παραμένουν αδιασάλευτοι, επειδή βρήκε την αλήθεια, σχετικά με τη διοίκηση της πόλης.

Το σφάλμα του Μίνωα ήταν το ότι  πολέμησε την Αθήνα (όταν ο γιος του Μίνωα  Ανδρόγεως σκοτώθηκε από τον Μαραθώνιο ταύρο και ο Μίνωας νόμισε ότι τον δολοφόνησαν οι Αθηναίοι από φθόνο, επειδή νίκησε στα Παναθήναια). και  στη συνέχεια έβαλε φόρους στους Αθηναίους και έτσι απέκτησε κακή φήμη, έγινε μισητός ή έτσι οι Αθηναίοι ποιητές και ειδικά αυτοί που ασχολούνται με την τραγωδία του επιτέθηκαν  από εκδίκηση.

 

 

Ο Θουκυδίδης (Α 3 – 9), σχετικά με τα αίτια ανάπτυξης των Ελλήνων,  αναφέρει ότι αρχικά οι άνθρωποι ζούσαν μεταναστευτικά, επειδή δεν υπήρχε η γεωργία και ως εκ τούτοι οι άνθρωποι έπρεπε να μετακινούνται συνεχώς για εξεύρεση πηγών διατροφής. Αργότερα, επειδή η πιο πολυάριθμη ομάδα όπου πήγαινε για εξεύρεση πηγών διατροφής έδιωχνε αυτή που έβρισκε εκεί για να εκμεταλλευτεί αυτή το χώρο, οι άνθρωποι εξελιχθήκαν σε όντα με θηριώδη ένστικτα. Κάτι που γινόταν λέει μέχρι που ο Μίνωας συγκρότησε πολεμικό ναυτικό και μ’ αυτό έδιωξε από το Αρχιπέλαγος και τις Κυκλάδες τους Κάρες και Φοίνικες που πολλές φορές μαζί με Έλληνες καταλήστευαν τους Έλληνες, τους εξανάγκαζαν σε μεταναστευτικό βίο κ.τ.λ. και έτσι μετά οι Έλληνες μπόρεσαν να αναπτυχθούν, επικοινωνήσουν κ.τ.λ.

 

Ο Αθηναίος ρήτορας Ισοκράτης (Παναθηναϊκός 46 – 56, 204 – 206  κ.α.) απαντώντας σε κάποιον που έλεγε ότι οι Σπαρτιάτες (Δωριείς) είναι  αυτοί που δημιούργησαν τους καλύτερους θεσμούς στην Ελλάδα, λέει: «Αν είναι έτσι τα πράγματα, αν δεχτούμε ότι έχεις δίκιο, όταν λες  ότι οι άνθρωποι αυτοί (οι Σπαρτιάτες) υπήρξαν οι δημιουργοί των καλύτερων θεσμών, τότε, αναγκαστικά, όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που έζησαν πολλές γενιές πριν οι Σπαρτιάτες εγκατασταθούν στην Πελοπόννησο, πρέπει να μη διέθεταν κανένα από αυτά τα προσόντα, δηλαδή ούτε οι στρατιώτες που εκστράτευσαν στην Τροία, ούτε οι σύγχρονοι του Ηρακλή και του Θησέα, ούτε ο Μίνωας, ο γιος του Δία, ούτε ο Ραδάμανθυς, ούτε ο Αιακός ούτε κάποιος από τους μεγάλους άνδρες που υμνούνται γι αυτές τις αρετές, οπότε κακώς έχουν τη φήμη που απολαμβάνουν»… (Ισοκράτης, Παναθηναϊκός 205)

Επομένως, και σύμφωνα με τον Ισοκράτη, οι αρχαιότεροι δημιουργοί των καλύτερων θεσμών στην αρχαία Ελλάδα  ήταν ο Μίνωας με το Ραδάμανθυ, που, σύμφωνα με τον Όμηρο, είναι  αυτοί που οργάνωσαν την πολιτεία και  θεμελίωσαν την θαλασσοκρατορία των Κρητών.

 

Λέει ο Πλούταρχος:  «Ούτως (ο Λυκούργος) απάρας πρώτον μεν εις Κρήτην και ται αυτόθι πολιτείας κατανοήσας και συγγενόμενος τα πρωτεύουσι κατά δόξαν ανδράσι, τους μεν εζήλωσεν και παρέλαβεν των μετοίων και χρησόμενος νόμων, ως οίκοθε… (Πλούταρχος, Λυκούργος, 4)

Λέει ο Ηρόδοτος:  «τον νυν κατεστεώτα κόσμον (ευνομίην) Σπαρτιήτησι, ως δ αυτοί Λακεδαιμόνιοι λέγουσι, Λυκούργον επιτροεύσαντα Λεωβώτεω…. εκ Κρήτης αγαγεσθαι ταύτα…» = την έννομη τάξη, όπως λένε οι ίδιοι οι Λακεδαιμόνιοι, ο Λυκούργος την έφερε από την Κρήτη, όταν ήταν επίτροπος του Λεωβώτη ( Ηρόδοτος, Α 65)……

Λέει ο Απολλόδωρος: «θαλασσοκρατήσας δε πρώτος (ο Μίνως) πασών των νήσων σχεδόν επήρξεν» (Απολλόδωρος Γ, 1,3) «Ραδάμανθυς δε τοις νησιωταις νομοθετων, αύθις φυγών εις Βοιωτιαν Αλκμήνην γαμεί, καὶ μεταλλάξας ἐν Αιδου μετά Μίνωος δικάζει. Μίνως δε Κρήτην κατοικών έγραψε νόμους (Απολλόδωρος Γ 1,2)

Λέει ο Πλάτωνας: «η φιλοσοφία είναι παλαιότατη μεταξύ των Ελλήνων και περισσότερο στους Κρήτες και στους Λακεδαιμόνιους»… ( Πλάτων, Πρωταγόρας 342 a-c) κ.α.

Λέει ο Στράβωνας: « Για την Κρήτη λέγεται ότι στα αρχαία χρόνια είχε καλή διακυβέρνηση και οι καλύτεροι από τους Έλληνες τη θαύμαζαν. Ανάμεσά στους πρώτους ήταν οι Λακεδαιμόνιοι, όπως ομολογούν ο Πλάτωνας στους Νόμους και ο Έφορος που περιέγραψε το πολίτευμά τους στο έργο Ευρώπη.…»  (Στράβων «Γεωγραφικά» Ι’, C 476 – 478)

 

Πέραν όμως αυτών, ρίχνοντας μια ματιά στα κτίρια και στις τοιχογραφίες που έχουν διασωθεί στις μινωικές πόλεις: Κνωσό, Γόρτυνα, Φαιστό  κ.τ.λ., θα δούμε ότι οι Μινωίτες είχαν πολιτισμό που προκαλεί το θαυμασμό για την εποχή του.  Εκεί θα δούμε ότι οι Κρήτες είχαν γραφή, γραπτούς νόμους, πάρα πολύ ωραία σπίτια και μάλιστα με λουτρό, με ορόφους και λεπτή τεχνική,  τελούσαν σεμνές και σεπτές εκδηλώσεις (αθλητικές, κοινωνικές, λατρευτικές κ.τ.λ.). Θα δούμε  επίσης ότι οι γυναίκες και οι άνδρες είχα καλογυμνασμένα – καλλίγραμμα σώματα και παράλληλα να φορούν ωραιότατα και κομψότητα φορέματα, καθώς και κοσμήματα (σκουλαρίκια, κολιέ κ.τ.λ.). Θα δούμε οι αθλητές να φορούν ωραιότατες αθλητικές ενδυμασίες κ.α.. Τεχνολογία έχουμε μόνο σήμερα καλύτερη.